KOLEKCIJA DECENIJA
kustosko-umetničko istraživanje
Apoteka, prostor za suvremenu umjetnost Vodnjan, Hrvatska
9. 6. – 13. 7. 2018.
Otvaranje 9.6. u 20.00 sati
Umetnici: Siniša Ilić, Ansi Kasitoni, Dubravka Sekulić, Ljubica Cuca Sokić, Anika Strom
Kustos: Zorana Đaković Minniti
Kada je 1974. godine, nakon završetka 15. Oktobarskog salona [1] , otkupljena slika Ljubice Sokić koja je tada bila izložena, i postala vlasništvo Kulturnog centra Beograda, dugogodišnjeg organizatora Salona, nije se moglo pretpostaviti da će skoro pola veka kasnije upravo ta slika pokrenuti kustosko-umetničko istraživanje sa fokusom na kolekciju Oktobarskog salona i njenu poziciju na lokalnoj i internacionalnoj umetničkoj sceni.
Naime, ideja da se osnuje Kolekcija Oktobarski salon nastala je nakon što je belgijski umetnik Jan Fabr poklonio Kulturnom centru Beograda svoj rad pod nazivom “I’m a one man movement”, koji je bio izložen na 52. Oktobarskom salonu 2012. godine. Odmah nakon toga, usledili su pokloni drugih umetnika koji su izlagali na međunarodnim izdanjima izložbi Oktobarskog salona.
Očigledna je bila potreba da se sačuva i dokumentuje deo jednog perioda umetničkih i izlagačkih praksi, pre svega u vremenskom periodu 2004-2014. godine.[2]
Ideja na osnovu koje smo započeli kustosko-umetničko istraživanje oslanjala se na razumevanje izložbe i kolekcije kao „živih“struktura koje nastaju i menjaju se u odnosu na neposredni društveni kontekst. Ova izložba istražuje kako kolekcija utiče na umetničku scenu u svom okruženju, kako je definiše i kako pokreće dalja umetnička razmišljanja i produkciju radova. Kao i kakav je odnos između radova koji su zvanično u kolekciji i onih koji nisu, ali snažno gravitiraju oko same izložbe Oktobarskog salona, jer ili su na ovim izložbama bili izlagani (poput slike Ljubice Sokić) ili su izveli umetničke radove inspirisani ovom manifestacijom (film Siniše Ilića)?
Kako uključivanje umetnika može učiniti kolekciju vidljivijom? A kako to može komunikacija sa drugačijim formatima i oblicima umetničkih i izlagačkih inicijativa, kao što je u ovom slučaju saradnja između kolekcije Oktobarskog salona i prostora za suvremenu umjetnost Apoteka. I najzad kako kolekcija funkcioniše izmeštena iz svog lokalnog okruženja?
Čini se da kolekcije meandriraju između radova koji im ne pripadaju, kritičkih interpretacija i umetnosti sistematizovane u katalozima i istorijama umetnosti. Institucionalizacijom svaka postaje udaljenija od radova koji nisu njen deo i zato je neophodno njeno stalno promišljanje kako bi se odnos sa okruženjima držao dinamičnim.
Istraživanje je uključivalo korišćenje arhiva kataloga Oktobarskih salona, knjigu kritičkih osvrta na izložbe Salona „Pažnja kritika“[3] Umetnik Siniša Ilić u filmu Prelazak u zbilju realizovanom u okviru istraživanja i povodom ove izložbe polazi od elementa naizgled marginalno vezanih za kolekciju Oktobarskog salona. Tako autor sliku Ljubice Sokić pozicionira kao kulisu fikcionalizovanim radnjama gledanja, analiziranja, istraživanja, procenjivanja i interpretiranja umetnosti, društva, istorije pa i samih tih procesa, smeštajući ih u otuđeni radni prostor i bioskopsku salu, mesta gledanja umetnosti. Siniša Ilić se osvrće na društveno-politički kontekst kroz izabrane arhivske fotografije prikazujući ih kao makete društva i njegovih različitih oblika institucija. Ilić u radu ograničenost institucionalnih okvira provlači kroz filter izvedbenih radnji, dovodeći ih postepeno u direktniji kontakt sa širim kontekstom, takozvanim spoljnim svetom i njegovim složenim i na prvi pogled ne sasvim razumljivim odnosima i mrežama u kojima, između ostalog problem koji ova izložba dovodi u prvi plan, poput likovnih manifestacija, kolekcije i sličnih struktura dobija mogućnost za dalje promišljanje. U ovom kratkom filmu, koji je snimila i montirala Jelena Maksimović pojavljuju se Dušan Barbarić, Vladislava Đorđević i Nataša Marković.
Na izložbi će biti prikazana i tri rada iz kolekcije Oktobarskog salona. Zvučni zapis Stara frajla Dubravke Sekulić, video dokumentacija performansa Anike Strom i film Ansi Kasitonija Leteće veverice. Teme koje otvaraju kao što su transformacije do kojih dolazi usled društveno-političkih okolnosti, odnos javnosti i umetničkog dela/izložbe i odstupanja od pravila jesu i teme koje pokreće bavljenje kolekcijom.
Uz umetničke radove publici će radi prižanja uvida u širi kontekst manifestacije biti dostupan i deo arhivskog materijala, izbor kataloga Oktobarskog salona (1966., 1973., 1974., 1988., 2003., 2007., 2009.i 2012.) knjiga „Pažnja kritika“ i kopija novinskog članka Zrnke Novak objavljena u zagrebačkom Oku 1974. godine.
Izložba je deo programa Apoteke pod nazivom Ovo nije muzej koja okuplja umetničke pozicije koje se dotiču pitanja kolekcioniranja, zbirki, institucionalnih praksi, ´izlaganja´, kao niz međuodnosa u privremenoj okolini izložbe/galerijskog prostora.
[1] Oktobarski salon likovnih i primenjenih umetnosti Srbije je 1960. godine osnovao Narodni odbor grada Beograda kao smotru značajnih ostvarenja umetnika SR Srbije i organizovao se svake godine 20. oktobra u čast Dana oslobođenja Beograda.
„Oktobarski salon će doprineti umetničkom vaspitanju naših ljudi i umnogome stimulirati stvaranje samih umetnika. Pokazujući vredna ostvarenja naših likovnih umetnika, bez obzira kojim generacijama i školama pripadaju, Oktobarski salon će omogućiti i upoređenja, sadržajne analize i određenije zaključke“ (iz uvodnog teksta predsednika Narodnog odbora grada Beograda, Đurice Jojkića u katalogu 1.Oktobarskog salona)
[2] Godine 2004. osnivač i glavni pokrovitelj Grad Beograd prihvata predlog organizatora Salona, Kultrunog centra Beograda da ova manifestacije dobije međunarodni karakter, a 2014. samostalno donosi odluku da se ista počne održavati svake druge godine.
[3] Pažnja-Kritika!? Kako i šta je pisano o beogradskim Oktobarskim salonima, priredili: Aleksandra Mirčić, Gordana Dobrić, Aleksandra Estela Bjelica Mladenović i Radonja Leposavić, izdavač: Kulturni centar Beograda, Beograd 2009. , novinske članke, kolekciju Oktobarkog salona i kolekciju Kultrunog centra Beograda (čiju većinu čine umetnički radovi izlagani na nekim od izložbi Salona) kao i vizuelnu i usmenu arhivu koju smo pronalazili u institucionalnim prostorima, kancelarijama, ormanima, fundusima i razgovorima sa svedocima vremena tokom kojeg se ova manifestacija oblikovala.
LISTA UMETNIKA I RADOVA:
Siniša Ilić, Prelazak u zbilju, 7 minuta i 60 sekundi, Beograd, 2018.
kamera, montaža, zvuk – Jelena Maksimović
izvođači – Dušan Barbarić, Vladislava Đorđević i Nataša Marković
Koordinacija produkcije – Katarina Kostandinović
Fotograf – Milutin Marković
Produckija – Kulturni Centar Beograda i Prostor za suvremenu umjetnost Apoteka
Ansi Kasitoni, Litajat (Leteće veverice), 15 minuta i 2 sekunde, Finska, 2005.
Režija, kamera, muzika – Anssi Kasitonni
Kamera – Juha Siekinen
Uloge – Anssi Kasitoni, Tero Villgren, Vesa-Peka Hurme, Anja Neinonen, Maria Kujala
Kolekcija Oktobarski salon
Anika Strom, A Woman Standing Inside An Old Building / A Woman Standing Outside An Old Building (Žena stoji u staroj zgradi/žena stoji izvan stare zgrade) , video dokumentacija performansa, 3 minuta i 30 sekundi, Beograd, 2012.
Kolekcija Oktobarski salon
Dubravka Sekulić, Stara frajla (Old Gal), zvučni zapis, Beograd, 2012.
Kolekcija Oktobarski salon
Ljubica Cuca Sokić, Mrtva priroda sa staklenom bocom, ulje na platnu, 1972.
Kolekcija Kulturnog centra Beograda
Više o učesnicima i radovima:
Siniša Ilić se kroz raličite medije bavi društvenim fenomenima i mehanizmima, istražujući forme rada, tenzija u društvu, nasilja i nestabilnih situacija. Sarađuje sa različitim autorima na umetničkim i istraživačkim radovima. Među osnivačima je TkH (Teorija koja hoda) umetničko teorijske platforme iz Beograda. Izlagao u: Muzeju savremene umetnosti, Kulturnom centru i na Oktobarskom salonu u Beogradu; galerijama Nova i Vladimir Nazor, u okviru projekta Janje moje malo (Sve što vidimo moglo bi biti i drugačije) u Zagrebu; Georges Pompidou centru, Kadist Fondaciji u Parizu; Tejt Modernu, galerijama Calvert 22 i Fordham u Londonu; Uralskom bijenalu u Jekaterinburgu, Lofoten Festivalu u Norveškoj; WUK i Open space galerijama u Beču.Više informacija na http://sinisailic.blogspot.com/
Prelazak u zbilju je film realizovan u okviru kustosko-umetničkog istraživanja i povodom izložbe Kolekcija decenija. Polazeći od elementa naizgled marginalno vezanih za kolekciju Oktobarskog salona pozicionira sliku Ljubice Sokić kao kulisu fikcionalizovanim radnjama gledanja, analiziranja, istraživanja, procenjivanja i interpretiranja umetnosti, društva, istorije pa i samih tih procesa, smeštajući ih u otuđeni radni prostor i bioskopsku salu, mesta gledanja umetnosti. U filmu Ilić se osvrće na društveno-politički kontekst kroz izabrane arhivske fotografije prikazujući ih kao makete društva i njegovih različitih oblika institucija. Ograničenost institucionalnih okvira provlači kroz filter izvedbenih radnji, dovodeći ih postepeno u direktniji kontakt sa širim kontekstom, takozvanim spoljnim svetom i njegovim složenim i na prvi pogled ne sasvim razumljivim odnosima i mrežama u kojima, između ostalog problem koji ova izložba dovodi u prvi plan, poput likovnih manifestacija, kolekcije i sličnih struktura dobija mogućnost za dalje promišljanje. U ovom kratkom filmu, koji je snimila i montirala Jelena Maksimović pojavljuju se Dušan Barbarić, Vladislava Đorđević i Nataša Marković.
Ansi Kasitoni je skejter i višestruko nagrađivan umetnik iz Finske. Crta, pravi skulpture, komponuje i nastupa na koncertima. U filmovima uglavnom obrađuje epske teme poput morala, ljubavi, smrti, generacijskih razlika, seksa i podmornica. Ne smatra da su svi njegovi radovi apsolutna remek-dela, ali ponekad jesu. Dobitnik je nagrade ArsFennica 2011. Autor je jedan primerak filma poklonio kolekciji Oktobarskog salona nakon učešća i prikazivanja na 53. Oktobarskom salonu.
Film Leteće veverice je animirana priča o mladoj veverici koja voli rokenrol, američka kola i skejtbord i ne želi da nastavi dugotrajnu porodičnu tradiciju oblačenja u leteću vevericu, u cilju zaštite svoje šume. Rad bi se mogao interpretirati kao autobiogrfska priča koju je napisao potomak preduzetničke porodice koji je posato umetnik.
Anika Strom je iz Švedske. Trenutno živi i radi u Londonu. Njen rad se razvija kroz tekst, muziku, film i performans u kojima često obrađuje teme neuspeha i nestajanja. Komponije muziku za film koju često i izvodi, međutim s obzirom da je reč o kratkim numerama, kratki su i nastupi, i objedinjeni u filmu Missed Concert. Jedan od poslednjih performansa koje je izvela bio je izveden u Janjini u okviru 17. Festivala Vizura Aperta u Hrvatskoj gde je šest žena izvodilo njenu pesmu I’m thinking of red green blue and yellow. Više informacija na http://www.annikastrom.net
Žena stoji u staroj zgradi/Žena stoji izvan stare zgrade je video dokumentacija performansa Anike Strem, koju je na otvaranju 53. Oktobarskog salona (ispred i u zgradi Geozavoda) izvela Marija Opsenica. Žena je tokom dva sata nepomično stajala ispred i u predvorju zgrade gde je bilo otvaranje. Kao deo izložbe, jedan od umetničkih radova, ovaj performans govori o odnosu publike i umetničkog dela/umetnosti, koja je istovremeno provokativna i neprimetna. Rad je produciran za potrebe 53. Oktobarskog salona, a umetnica je jednu njegovu kopiju poklonila kolekciji.
Dubravka Sekulić je arhitektica istraživačica koja radi na IZK_Institut za savremenu umetnosti na Tehničkom univerzitetu u Gracu. U svom radu se bavi uticajem promene vlasničkih odnosa i zakonodavnih okvira na tranformacije savremenog izgrađenog prostora. Autorka je knjige Glotzt Nicht So Romantisch! (Maastricht 2012) kao i mnogih tekstova od kojih su neki objavljeni u časopisima Volume, derive i Perspecta.
Stara frajla je zvučni rad koji kao polazište uzima nekadašnju zgradu Geozavoda u beogradskom kvartu Sava male i njenu transformaciju do koje je došlo usled društveno-političkih okolnosti. Priču je napisala autorka, a rad je produciran za potrebe izložbe 53. Oktobarskog salona i deo je kolekcije Oktobarskog salona.
Ljubica Cuca Sokić(1914-2009)
Slikarka koja je između dva svetska rata uvela srpsku umetnost u tokove pariske intimističke škole. Slikala i crtala pre svega pejzaže, mrtve prirode, a ređe figurativne kompozicije i enterijere. Pred Drugi svetski rat postala je članica grupe „Desetorica“. Na njenu inicijativu 1969. godine odlučeno je da se popišu umetnička dela u vlasništvu SANU (Srpske akademije nauka i umetnosti) prema muzeološkim principima nakon čega je oformljena i Umetnička zbirka.
Ljubica Cuca Sokić poklonila je 27 slika koje je naslikala u periodu između 1965. i 1985. godine, o kojima se danas brine institucija Kuća Legata u Beogradu.
Mrtva priroda sa staklenom bocom, 1972., ulje na platnu
Nastala na prelazu između dva perioda u stvaralaštvu ove slikarke i sadrži ponešto i od jednog, koji je bio okrenutiji apstrakciji, i od drugog u kojem se vraća jednoj vrsti preobražene figurativne umetnosti. Prepoznatljivi osećaj za boju i formu i lakoća crteža doprineli su da Ljubicu Sokić bude upamćena kao jedna od najpoetičnijih srpskih intimista.
Rad je bio izložen na 15. Oktobarskom salonu u Umetničkom paviljonu u Masarikovoj u Beogradu. Na inicijativu Ljiljane Popović, tadašnje urednice likovne redakcije, slika je otkupljena i postala vlasništvo Kulturnog centra Beograda, od kada stoji okačena u kancelariji broj 8.
Zorana Đaković Minniti radi u oblasti kulture i umetnosti od kasnih devedesetih. Zaposlena u Kulturnom centru Beograda gde obavlja poslove koordinacije međunarodne saradnje i uređivanja programa galerije Podroom u čijem fokusu su pokretne slike i multimedijalne instalacije. Od 2004. godine kada je Oktobarski salon dobio međunarodni karakter, blisko je sarađivala sa kustosima Salona i umetnicima koji su na ovim izložbama učestvovali. Članica je međunarodnih kustoskih mreža Curators’ Network i IKT. Zajedno sa Sinišom Ilićem radi na kustosko-umetničkom istraživanju o kolekciji Oktobarskog salona, čiji će prvi rezultati biti predstavljeni u prostoru za suvremenu umjetnost Apoteka.
Organizacija i produkcija
Kulturni centar Beograda
Koordinacija produkcije Apoteka prostor za suvremenu umjetnost, Vodnjan http://www.apotekapsu.hr/
Podrška
Grad Beograd
Koordinacija produkcije
Katarina Kostandinović
Fotografije
Milutin Marković
Hvala: Alen Bećiri, Slavoljub Ćirić, Aleksandra Estela Bjelica Mladenović, Dragana Jovović, Marco Minniti, Maja Mirković, Jasmina Petković, Svetlana Petrović