Emil, 1938, izvor Geschichtsforschung und Dokumentation, Schönbrunn Zoo
Likovna galerija
Knez Mihailova 6
Andrea Palašti, EMIL (B5044)
11. april – 3. maj 2019.
Orangutani su primati poznati po svojoj inteligenciji, dugačkim rukama i crveno-braon krznu. Nastanjeni su u Jugoistočnoj Aziji i jedini su čovekoliki majmuni koji žive samotnjački i na stablima najveći deo života. Reč orangutan na malajskom i indonežanskom jeziku znači „čovek-šume“ (orang-čovek; hutan-šuma). Orangutani, kao i ostali neljudski primati, često su meta krijumčarenja, koji potom postaju kućni ljubimci, „glumci“ u filmovima, marketinški alati u različitim reklamama, poznati stanovnici zooloških vrtova, a nakon smrti i jedinstveni pokazni primerci muzejskih postavki. Serija fotografija i video rad su deo projekta Šetnja kroz Zoološki vrt, u kome se ispituju kompleksni odnosi između ljudi i životinja, prirode i kulture, istorije i savremenog trenutka. Istraživanjem Emilove istorije, ali i njegovog života nakon smrti – u različitim kulturnim i naučnim institucijama, otvaraju se pitanja antropomorfizma, kolonijalizma, ali i ideoloških motiva stvaranja muzejskih kolekcija. Jer, kao što Dezmond Moris u knjizi The Human Zoo (1969) kaže, neprirodno ponašanje životinja u zoološkim vrtovima može da nam pomogne da razumemo, prihvatimo i prevaziđemo mehanizme koje život u potrošačkim društvima donosi.
Emil orangutan, bio je kućni ljubimac srpskog državnog službenika iz Marburga, koji je, nakon što je dobio premeštaj u službi, morao da proda Emila Zoološkom vrtu Šenbrun. Između 1927. i 1938. godine, Emil je bio medijska zvezda i omiljena atrakcija svim turistima u zoološkom vrtu – sve dok nije postao pregojazan i toliko depresivan da je odbijao svaki kontakt. Nakon smrti, Emilovi ostaci postali su deo naučnih institucija i muzejskih kolekcija. Jedino lobanja nije pronađena.
Istraživački projekat nastao je u saradnji sa Zoološkim vrtom Šenbrun, Prirodno-istorijskim muzejom u Beču, Zoološkom kolekcijom Departmana za Teorijsku biologiju, Univerziteta u Beču, Austrija.
Posebno hvala Gerhardu Hendlu (Zoološki vrt Šenbrun), Aleksanderu Biblu (Prirodno-istorijski muzej u Beču), Maksimilijanu Petrasku (Zoološka kolekcija, Beč), Sonji Žakuli (Etnografski institut SANU, Beograd), Dubravki Sekulić (IZK Institut za savremenu umetnost, Grac), Ani Hušman (Akademija umetnosti, Zagreb), Dejanu Vasić (istoričar umetnosti i nezavisni kustos, CZKD, Beograd), Sofiji Kamasi (frilens dizajnerka), Kingi Fazekas (prevodilac i tumač engleskog jezika), Marti Palašti (prevodilac nemačkog jezika i mama), Nikoli Džafo i Vesni Grginčević (Šok ZaDruga, Novi Sad).
Video obrada: Filip Markovinović
Scenario u saradnji sa: Daniel Popović
3D model i štampa: Frančesko Pusterla, Akademija lepih umetnosti Aldo Gali, Komo, Italija
Produkcija: KulturKontakt Austrija, Q21 MuseumsQuartier, Navigator galerija, KCB
Andrea Palašti (1984) je vizuelna umetnica. Njeno stvaralaštvo prevazilazi umetničke i kustoske granice u kojima akcenat stavlja na pitanja kulturne geografije, istorije i svakodnevnog života. Diplomirala je Fotografiju na Akademiji umetnosti u Novom Sadu. Akademski naziv doktora nauka – umetnosti i medija stekla je na Grupi za teoriju umetnosti i medija Interdisciplinarnih doktorskih studija Univerziteta umetnosti u Beogradu 2015. godine. Dobitnica je nagrade 54. Oktobarskog salona u Beogradu (2013), kao i Nagrade Iskre kulture Zavoda za kulturu Vojvodine (2016). U sklopu istraživačke stipendije Instituta za savremenu istoriju (Minhen/Berlin, EHRI 2016), boravila je u fotografskim arhivama Državnog arhiva (Koblenc, Nemačka), Wiener biblioteke (London, Engleska) i Američkog Memorijalnog Muzeja Holokausta – USHMM (Vašington, SAD). Kao stipendistkinja fondacije kültüř gemma!, radila na projektu u saradnji sa Narodnim muzejom u Beču, koji se bavio istraživanjem privatnih porodičnih fotografija nastalih za vreme Drugog svetskog rata. Dobitnica je rezidencijalnih programa Q21 MuseumsQuartier (2019) i KulturKontakt (2018), Beč, Austrija; Dig where you stand, Berlin, Nemačka (2016); Nida Art Colony, Techno-Ecologies residency, Nida, Litvanija (2013) i dr. Trenutno radi kao docent na Akademiji umetnosti u Novom Sadu, na katedri za Nove likovne medije.
Usamljeni Emil
Pozdrav od orangutana iz Šenbruna
[ Kleine Volks-Zeitung, br. 25, sreda, 26. januar 1938, str. 6; izvorni naslov: Der einsame „Emil“, des Schönbrunner Orang-Utan ]
Kao što smo već u prethodnom broju objavili, najpopularniji stanovnik Kuće majmuna Zoološkog vrta Šenbrun, odrasli orangutan Emil, napustio nas je u jedanaestoj godini nakon teške i duge bolesti. Čovekoliki majmun Emil, poreklom sa Sumatre, bio je najskuplji i najpopularniji stanovnik renovirane Kuće majmuna, otvorene pre osam godina, čija je obnova koštala 350.000 šilinga. Prostrani kavez sa staklenom fasadom privlačio je posetioce odmah na ulasku u zoo vrt.
Emil je došao u zoološki vrt na Božć 1927. godine. Bio je kućni ljubimac gospodina Subotića, srpskog državnog službenika iz Marburga, koji je zbog premeštaja u službi morao da proda Emila zoo vrtu.
Ceo tekst Usamljeni Emil možete preuzeti ovde.