Jutro naše zore: tražeći fabriku otkrili smo grad, grupa Jednostavno rečeno

Galerija Artget
Jutro naše zore: tražeći fabriku otkrili smo grad, grupa Jednostavno rečeno
14.7 – 25.8.2022.
Umetnička direktorka Mia Ćuk

Arhivi fotografija, arhivi sećanja

Foto arhivi koje čuvaju i pohranjuju muzeji i biblioteke izuzetno su važni za sve istraživače. Digitalizacija arhiva daje im novu dimenziju i čuva ih od zaborava.

Kroz procese privatizacije medija u našoj sredini u poslednjih tri decenije nestao je veliki broj neprocenjivih fotografskih arhiva. Nakon preuzimanja medija, novi vlasnici su najčešće izbacivali fotografije i negative, da bi “iskoristili” prostore u kojima su oni bili skladišteni. U najvećem broju slučajeva, ovi materijali su nepovratno izgubljeni. Upravo zbog toga, oni arhivi koji su sačuvani postaju još dragoceniji. Jedan od tih primera je i arhiv fotografija Murata Jukića koji je sačuvan u Zavičajnom muzeju Priboja. Sačinjava ga oko 750 negativa, na kojima se nalazi više od 25000 fotografija, nastalih od šezdesetih do osamdesetih godina dvadesetog veka. Digitalizacija i predstavljanje javnosti ovog arhiva je tek početak njegovog novog života. Većina dostupnih fotografija u njemu je gotovo bez konteksta, opisane tek po jednom rečju na kutiji u kojoj su se nalazili negativi, poput “žene” ili “proslava Nove godine”. Izložbom “Već neviđeno”, održanom u maju ove godine, pozvali smo građanke i građane Priboja da ove fotografije obogate pričama i sećanjima koje na njima prepoznaju, ali i onim pričama o Priboju i FAP-u koje možda nisu direktno predstavljene na nekoj fotografiji, ali na koje ih one inspirišu.

Zaronili smo u arhive fotografija FAP-a i fotografija/negativa koje čuva Zavičajni muzej u Priboju. Reč je o 60 kutija, sa mnogo fotografija i 750 negativa.

Neke od njih čuvaju priče o životu Priboja i okoline iz šezdesetih i sedamdesetih godina, iz svakodnevnog života fabrike, iz restorana FAP-a, sa sportskih terena, sa sletova, karnevala, pa i prikaza mnogih FAP kamiona, što grupnih, što pojedinačnih; što statičnih, što u akciji.

Najuzbudljiviji deo razotkrivanja ovih arhiva bili su razgovori sa ljudima, uživo i putem društvenih mreža. Poznavaoci svakodnevne istorije Priboja, neposredni akteri, prijatelji i članovi porodica otkrivali su nam pozadine pojedinih fotografija, uz puno emocija i anegdota. Najzanimljivije od njih smo zabeležili i pretočili u narative, koji ih prate.

Ove arhive, isto kao i priče o FAP-u, čini se da su beskonačne i neiscrpne. One su istorija grada Priboja i sećanje na vreme koje izuzetno živo opstaje i traje u sećanjima Pribojaca iz čijih iskustava možemo i treba da učimo.

Izložba “Jutro naše zore” predstavlja pregled dosadašnjeg rada grupe Jednostavno rečeno, i jedan mogući pogled na izbor fotografija i skeniranih negativa, nastalih kroz istraživanje života grada, industrijskog i kulturnog nasleđa Priboja. Prikupljeni materijal i dokumentacija, intervjui, poetski fragmenti i montirani video i audio snimci jesu predložak za posredovanje sadržaja ovog arhiva ka novoj publici. To je ujedno i uvod u dalje promišljanje javnog predstavljanja fotografskih arhiva koje digitalizuje grupa Jednostavno rečeno: arhiv Fabrike automobila u Priboju i arhiv Zavičajnog muzeja Priboja. Predstavljanjem arhive kroz virtuelne i fizičke javne prostore teži se sveobuhvatnijem prikazivanju i kontekstualizovanju fotografskih i drugih arhiva i njihovom komuniciranju na nove načine i u različitim javnim prostorima – od Fejsbuka do kulturnih centara, od galerija do kamiona.

JEDNOSTAVNO REČENO bavi se istraživanjem, promišljanjem i predstavljanjem kulturnog i industrijskog nasleđa gradova zemlje i regiona. Kroz svoj rad bavili su se istraživanjem nasleđa Priboja, sa posebnim fokusom na uticaj Fabrike automobila Priboj (FAP) ne samo na industrijski, već i na kulturni, sportski, demografski, urbanistički, infrastrukturni, interkulturni, obrazovni razvoj, život i duh grada. Kroz ova istraživanja nastali su: publikacija “Što baš sad, što baš FAP” i kratki dokumentarni film “FAP nije bio samo firma”. Na osnovu arhive negativa i fotografija iz Zavičajnog muzeja koje su digitalizovali, nastali su publikacija i interaktivna izložbena instalacija “Već neviđeno” na raznim javnim lokacijama u Priboju, kao i u kamionu FAP 1213. Na ovaj način je odata počast FAP kamionima koji su prevozili robu i spajali ljude, gradove i zemlje, ali bili i jedna vrsta kulturnog centra.