Tereza Zelenkova • Teskobe beskonačnog

Artget Galerija
1. 9 – 29. 9. 2022.

Tereza Zelenkova
Teskobe beskonačnog
 

Ipak, pod „nameštajem” podrazumevamo nešto dodatno uz uobičajeni mobilijar – krevet, policu, zavesu i tako dalje. Tu mislimo i na način na koji soba ili osoba komponuju sliku vremena, kroz procese međusobnog prirastanja, razmene, upotrebe, brisanja, obnavljanja i propadanja. Pod „opremanjem” takođe mislimo na površine koje indeksiraju i utiču na našu lutajuću prolaznost. Nameštaj, ili komponovana površina, je prolazna. To je struktura za dodir ili pristup. Njegova ekonomija pokazuje da je recepcija postala oblik. Ona figurira vreme kao savijanje i produženje naših tela. Ovo je soba. Arhivira dodir. Kao arhiva, njena pasivnost nas zavodi i strukturira. Od nas traži da uđemo u njen jezik.

Liza Robertson, Atžeovi enterijeri, Povremeni rad i sedam šetnji od kancelarije za meku arhitekturu

Samostalna izložba češke umetnice Tereze Zelenkove objedinjuje fotografije, objekte i tekstove iz njene dosadašnje prakse zasnovane na fotografskim studijama inspirisanim kulturnim pejzažom devetnaestog veka, lokalnim mitologijama, klasičnom književnošću, psihoanalizom i filozofijom. Služeći se analognom crno-belom tehnikom, njene fotografije na upečatljiv način uvode posmatrača u svet okultnog i mističnog, prevodeći spekulativne istorijske narative i kulturološke senzibilitete vremena u opipljive predstave.

Izložba „Teskobe beskonačnog” zamišljena je kao sveobuhvatna instalacija sačinjena od fragmenata kroz koje se sagledava pojam enterijera, kako u istorijskom kontekstu stanovanja u devetnaestom veku, a naročito simbolički prožetih prostora kao što su stanovi istaknutih pisaca, kabineti kurioziteta i muzejske sobe, tako i u pogledu ambivalentnog doživljaja sopstvenog doma u postpandemijskim vremenima.

Opaska Valtera Benjamina da je devetnaesti vek kao nijedno doba ranije bio opsednut idejom stanovanja, pominjući prostore koji se „poput zavodljivih stvorenja maskiraju u raspoloženja svojih vlasnika” najbolje opisuje melanholiju zagušljivih soba iz vremena „pariskog splina”, krcatih soba-muzeja koje teže da arhiviraju sopstvene stanare. Jedan takav stanar je i T. iz priče koju je napisala umetnica, a koja je sastavni deo izložbe.  Poput Uismansovog Dezesenta iz romana „Nasuprot”, ovaj ekscentrični osobenjak povlači se u radikalani oblik izolacije koja se može čitati kao pokušaj svojevrsnog „eksperimentalnog senzualizma”, izolovan i okružen rafiniranim predmetima, biljakma i teksturama, koje ga polako preuzimaju. On više ne naseljava sobu već se soba neprimetno useljava u njega.  U ovom trenutku možemo postaviti pitanje, zar naši domovi nisu uvek univerzumi naše individualnosti, ali i tamnice koji uokviruju i razotkrivaju našu smrtnost?

Dom u ovom slučaju postaje usamljena pozornica na kojoj ovaj čudak izvodi svoje bizarne navike i gestove, baveći se sopstvenom prolaznošću na koju ga pomalo paradoksalno podsecaju nemi predmeti njegove želje.

Ideja o enterijeru kao odrazu makrokosmosa pojedinca ima istorijsku ukorenjenost; dolazi sa izumom ličnog ukusa i dosade, i kao takva vezana je za klasnu moć i kulturni kapital, posebno u 19. veku. Bolesti buržoazije, kako ih je Frojd identifikovao, bile su rezultat potiskivanja osnovnih i iskonskih želja, koje bi se, regulisane društvenim normama – posebno u eri intenzivne moralne preokupacije, vratile kao nesvesne manifestacije kroz nevoljne radnje. Drugim rečima, ono što je potisnuto vratilo bi se da nas proganja često u neočekivanim svojstvima i obličjima. To je bio slučaj sa bračnim parom iz novinskog članka koji Frojd pominje u svom eseju „Jezovito” (The Uncanny) a koji nakon useljenja u novu kuću opremljenu modernim nameštajem, počinje da doživljava uznemirujuće senzacije. Drveni sto neobičnog oblika sa rezbarijama krokodila noću bi nekako „oživljavao”, a stanari počinjali da osećaju niz simptoma – miris močvare, zvukove klizanja, spoticali se o zagonetne predmete u mraku i tako dalje. Jer izuzetan teror „jezovitog” proizilazi upravo iz nečega stranog i pretećeg što je ipak uvek „isuviše poznato“, uvek „iznutra“. Stan devetanaestog veka obuhvata upravo ovaj susret bliskog i udaljenog, poznatog i otuđenog, poput odraza u novoproizvedenim ogledalima. U njemu opremanje postaje suživot. Dok se spoljašnji svet ubrzava kroz paru i struju, stan leži netaknut, prizivajući sliku tišine i prašine.

Fragmenti začudnih enterijera sa Terezinih fotografija postaju simptomatsko mesto putem kojih registrujemo „boljke” vremena— fetiše, želje i snove snevane u buci industrijske revolucije i ranog kapitalizma, koji još jedino soba, taj privatni univerzum pojedinca, sa svojim teškim brokatnim zavesama i tapaciranim nameštajem može da priguši.

Biografija:

Tereza Zelenkova (*1985, Češka) je umetnica koja živi i radi između Praga i Londona. Najpoznatija je po svojim crno-belim fotografijama inspirisanim književnošću i misticizmom. Centralno mesto u njenoj praksi je kombinacija fotografije sa sopstvenim pisanjem; plodna veza koja spaja lirske uticaje sa posvećenošću istraživanju, što često rezultira širokim i složenim istraživačkim linijama.

Tereza  je magistrirala fotografiju na Kraljevskom koledžu umetnosti u Londonu 2012. godine. Dobitnica je nekoliko nagrada a njene fotografije izlagane su na četiri kontinenta. Nedavne izložbe uključuju Known and Strange u Muzeju Viktorije i Alberta u Londonu (2021–2022), The Double Room u muzeju Campbell House u Torontu (2021), Dead Language u Ateljeu Jozefa Sudeka u Pragu (2020), Essential Solitude u Galeriji Ravestijn u Amsterdamu (2018), A Snake that Disappeared Through a Hole in the Wall u Muzeju FOAM u Amsterdamu (2018) i A Handful of Dust u Vajtčepel galeriji u Londonu (2017). Njene fotografije se nalaze u kolekcijama Muzeja Viktorije i Alberta u Londonu, Muzeja fotografije FOAM, muzeju Elysée, Galerije Sači i Fotomuzeja Vintertur. Objavila je dve knjige, Supreme Vice (Morel books, 2011) i The Essential Solitude (VOID, 2021), kao i nekoliko autorskih knjiga.

Prateći program uz izložbu:

Ponedeljak, 29. avgust od 19:00
Razgovor sa umetnicom pre zvaničnog otvaranja (na engleskom jeziku)