Vizuelna umetnost i mladi – prilozi o izlagačkoj sezoni u 2021.

Ove sezone, u okviru programa Vizuelna umetnost i mladi, kreiranog sa namerom da se mladim profesionalcima omogući prilika da u okviru pratećeg programa izložbi uzmu učešće u radu Galerija, pokrećemo novi segment koji za cilj ima produkciju kratkih prikaza i osvrta na pojedine izložbe iz programa Kulturnog centra Beograda sa ciljem da se podstakne i promoviše pisanje o savremenoj umetnosti, a ujedno publici pruži jedan drugačiji pogled na aktuelne izložbe.

O PERSPEKTIVAMA ZAJEDNIŠTVA

Sofija Milenković

Izložba Raw Perspectives u Galeriji Artget

Odlukom da jubilarnu dvadesetu sezonu započne izložbom Raw Perspectives na kojoj svoje radove izlažu Jelena Nikolić, Predrag Đulinac i Stefan Jovanović, tri mlada umetnika čija je praksa još uvek u procesu profilisanja, Galerija Artget, jednako kao i umetnički kolektiv Belgrade Raw koji kustoski potpisuje ovu izložbu, poručuju da, koliko su procesi rekapitulacije, preispitivanja pozicija i dopune uvida važni za ovu instituciju koja od 2002. godine deluje kao specijalizovani prostor za predstavljanje i razmatranje savremene fotografije u svim njenim vidovima, toliko je bitno i njeno otvaranje prema novim generacijama koje svojom praksom mogu da donesu drugačija shvatanja fotografskog medija i slike.

Aktivan od 2009. godine, kolektiv Belgrade Raw je svoj identitet izgradio kroz fotografski opus koji preispituje principe vizuelizacije Beograda, nudeći sliku prestonice alternativnu njenoj idealizovanoj i reklamnoj verziji i ispitujući istovremeno različite aspekte života u gradu sa društvenog i stanovišta lične percepcije. Njegov identitet podjednako počiva i na estetici sirovosti i sirovosti tehničke obrade koju zastupa svojim fotografskim pristupom, kao i na razumevanju potencijala interneta kao platforme za distribuciju radova i uspostavljanje šire mreže ljudi bliskih njegovim shvatanjima. Upravo je na društvenim mrežama Belgrade Raw primetio radove Jelene Nikolić, Predraga Đulinca i Stefana Jovanovića, koji se pre ove izložbe nisu lično poznavali i pružio im je priliku za saradnju, što samo po sebi podvlači efekte mogućnosti koje društvene mreže, kao što je Instagram, pružaju u pogledu plasmana sopstvenih radova i kreiranja ličnog prostora prezentacije, a čiji je kontinuirani procvat neodvojiv od proliferacije fotografske produkcije i pristupačnosti tehničkih sredstava kao što su pametni telefoni sa sve boljim kamerama. Da praksa ova tri umetnika, barem donekle, proističe iz ovog fenomena ukazuju i pojedine fotografije koje su primetno pikselizovane uvećavanjem i štampanjem digitalnog materijala niskog kvaliteta na velikim formatima, podsećajući ujedno da generacija ovih umetnika stasava uz digitalne fotoaparate, pametne telefone, društvene mreže i virtuelne arhive, onako kako su generacije pre njih sazrevale uz „Smene”, polaroide, „idiote“, foto-albume, filmove, mračne komore i fotografske radnje, prihvatajući mogućnosti i mane sredstava kojima barataju. Svojom „anomalijom“ ove fotografije istovremeno potcrtavaju put koji prelaze od ekrana mobilnog telefona do galerijskog zida, problematizujući pitanje transformacije njihovog statusa, kao i vrste pažnje koju im poklanjamo u različitim kontekstima njihovog postojanja, tim pre što neke od izloženih fotografija možemo da vidimo na Instagram profilima autora.

Međutim, koncept postavke ukazuje da tehnički kvalitet fotografije i nije toliko važan u pristupima ova tri autora za razliku od nekih drugih aspekata. Sirovost, u smislu sirovosti obrade, ali i sirovosti reprezentacije i teme (ponekad doslovne), jeste neodvojiva od čina nesputanog i kontinuiranog percipiranja i, na svakome svojstven način i iz različitih motiva, beleženja fragmenata sopstvenog okruženja i realnosti putem fotografskog medija, koji je istinski fokus pažnje ova tri umetnika i koji ih čini bliskim shvatanjima kolektiva Belgrade Raw. Ni pojedinačna fotografija i njena svojstva nisu toliko važni sami po sebi, koliko je važan način na koji je svaka od njih aktivirana u širem kontekstu postavke, koja je proistekla iz procesa saradnje Jelene Nikolić, Predraga Đulinca i Stefana Jovanovića, namenski za ovu izložbu. Njen koncept diktira odluka umetnika da u postavci ne naznače ko je autor koje fotografije, pa tenzija koja postoji između imena istaknutih na ulazu u galeriju i njihovog nedostatka pored radova čini opipljivom naviku da rad automatski vezujemo za pojedinačno ime i kroz identitet autora ili naziv koji je autor dao, izolujemo delo i izdvajamo ga iz celine. Nemogućnost ispunjenja ove navike posledica je želje tri umetnika da svoje radove ne izlažu nezavisno jedni od drugih, već da ih iskoriste kao komponente za stvaranje novih i jedinstvenih fotografskih celina, odnosno da priliku da izlažu zajedno shvate kao priliku za kolaborativni kreativni proces koji se odvija na pozadini njihovog međusobnog upoznavanja. U gotovo simboličnom postupku građenja novih i zajedničkih fotografskih celina, autori su za početnu tačku uzeli obiman materijal svojih ličnih fotografskih arhiva, koji su udružili, a zatim procesom postepene selekcije i eliminacije sužavali dok nisu došli do grupa od dve i tri fotografije ili nizova fotografija koje su intuitivno spojili u asocijativne celine, a sličan princip primenili su i u video radovima. Integralnost celina proističe iz fotografija ujednačenih dimenzija koje su zajedno odštampane na jednom formatu, tako da radovi fizički korespondiraju jedni sa drugima i ne percipiraju se kao naknadno spojene zasebne fotografije. Na sličan način, neomeđenost celina ramovima i diverzitet njihovih oblika i veličina, kao i različite vrste međusobnih odnosa koje one formiraju, čine da postavku doživimo kao pokretni i nefiksirani skup elemenata u prostoru galerije kao polju koje ne isključuje mogućnost transformacije i kreiranja novih celina, analogija i kompozicija.

Princip mešanja radova i potiskivanja značaja pojedinačnog autorstva u drugi plan tipičan je za kolektiv Belgrade Raw koji na svojim izložbama ili internet prezentacijama takođe ne označava autore pojedinih fotografija, što izložbu Raw Perspectives i koncept njene postavke uistinu čini nekom vrstom vežbe ili izvedbe zadatka, premda onih na koje su se autori samostalno odlučili, bez sugestije kustosa. Pri tome su uspeli da izbegnu banalnost kao očiti rizik građenja asocijativnih celina i da uspostave otvorenu i fluidnu mrežu suptilnih misaonih i vizuelnih tokova koja se može čitati, sagledavati i razumevati na mnoštvo različitih načina, pri čemu pojedine fotografije dolaze do izražaja jednako koliko i njihove međusobne analogije. Dok je sama mogućnost njihovog povezivanja na različitim nivoima slika jednog generacijskog pogleda, razmene i refleksije, sam proces preobražaja od pojedinačnih fotografija ličnih arhiva do novih i jedinstvenih zajedničkih celina svojevrsna je metafora zajedništva kao mreže kontaktnih tačaka koje se uspostavljaju između srodnih fragmenata nezavisnih životnih tokova.

Sofija Milenković je istoričarka umetnosti. Osnovne i master studije završila je na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu (2017) i na Univerzitetu Pariz 1 Panteon-Sorbona (2019) uz podršku stipendije Vlade Francuske. Bila je angažovana na nekoliko projekata u saradnji sa Galerijom Rima u Beogradu i Spomen-zbirkom Pavla Beljanskog u Novom Sadu. Saradnica je na projektu Hronologija izlaganja skulpture u Srbiji 1945-2000. Muzeja savremene umetnosti Vojvodine. Dobitnica je Nagrade „Prof. dr Katarina Ambrozić“ (2017), Nagrade Spomen-zbirke Pavla Beljanskog (2018) i Nagrade „Lazar Trifunović“ za 2020. godinu (2021).