FESTIVAL 1 PISCA: TAJNE MOMČILA NASTASIJEVIĆA

Izložbe, pozorišna predstava, koncerti,razgovori, kulturno-turističke šetnje

TAJNE NASTASIJEVIĆA

Festival jednog pisca bavi se književno-istorijskim vrednostima ispitujući njihovu savremenost i univerzalnost. U isto vreme to je i pokušaj da se te vrednosti posmatraju kao deo složenog društvenog i kulturnog ambijenta, u vreme njihovog nastanka, ali i u savremenim okolnostima, u interdisciplinarnom ključu, a ne samo kao „teme“ književnih praksi. Stoga je pitanje mogućnosti široke recepcije ovih vrednosti i potreba za takvom recepcijom koju savremenost nameće, glavni pokretač manifestacije namenjene i najširoj publici.
Projekat je 2003. godine inicirao Kulturni centar Beograda. Prve godine Festival je bio posvećen Rastku Petroviću, drugi put je realizovan 2007. godine baveći se kompleksnim delom Stanislava Vinavera, a treće izdanje nudi uvid u jedinstveno stvaralaštvo Momčila Nastasijevića (1894–1938), s namerom da se dalje rasvetle teme i ideje modernizma i avangarde, bitnih istorijskih konstitutivnih elemenata savremenih umetnosti i mišljenja. Odabrani autori široj javnosti danas, nažalost, nisu dovoljno poznati, i ideja je pokretača Festivala da se horizonti znanja / informisanosti široke publike prošire izvan poznatog i priznatog kruga: Andrić, Crnjanski, Isidora Sekulić.
Svi stvaraoci čija su književna postignuća i društveni angažman bili polazište i sadržaj ove manifestacije, značajno su uticali na formiranje urbanog profila grada Beograda, kao i duha gradova iz kojih potiču, poput Gornjeg Milanovca, u slučaju Nastasijevića. Štaviše, oni su samo mali reprezentativni deo plejade autora zahvaljujući kojima bi se Beograd mogao definisati, pored ostalog, i kao „grad književnosti“. Beograd to zapravo i jeste, ali je neophodan društveni dogovor kako bi se ova činjenica, važna za mnogostrukost njegovog identiteta, učinila vidljivom. Način na koji su programi Festivala jednog pisca oblikovani samo je jedan od brojnih mogućih pristupa (re)prezentaciji ovdašnje književne kulturne baštine. Zbir različito osmišljenih ali sistematski sprovedenih kulturnih akcija, usmerenih ka intenzivnom ospoljavanju istorijskih, kao i savremenih činjenica o književnoj prirodi Beograda mogao bi značajno doprineti naporima, koji se već čine u drugim oblastima, da Beograd i Srbija postanu važni punktovi na kulturno-turističkoj mapi regiona, ako ne i čitave Evrope. Samo neke od tih akcija, fundamentalno važnih za ovakvu sliku Beograda jesu: sistematsko markiranje zgrada i gradskih punktova koji svedoče o kulturno-književnoj istoriji Beograda i planski organizovane kulturno-turističke ture.
Ono što ovim aktivnosti prethodi i što Festival jednog pisca u svakom izdanju ponovo pokreće kao pitanje društvene odgovornosti (simbolički se pridružujući drugim sličnim inicijativama koje su javnosti vidljive samo veoma sporadično), jeste, međutim, status materijalne i rukopisne zaostavštine koji u slučaju sva tri pomenuta pisca nije uopšte rešen ili je to tek delimično. A ova blistava trojka zapravo je samo reprezentativan zastupnik brojnih kreativnih pregalaca koji su uticali na duhovno oblikovanje ove sredine. Vrednovanje tog uticaja ne može biti potpuno bez sistemske društvene zaštite njihove zaostavštine.
Već 2008. godine, kada smo započeli pripremu ovogodišnje manifestacije nismo mogli doći do svih rukopisa na osnovu kojih je Novica Petković načinio kritičko izdanje Sabranih dela Momčila Nastasijevića, objavljeno 1991. godine. Korpus izvorne građe, neophodan za buduća proučavanja, momentalno je, nadamo se ne i nepovratno, osiromašen. Kulturni centar Beograda je, u okviru ove manifestacije, zajedno sa Narodnom bibliotekom Srbijei gospođom Jasminom Petrović, potomkom porodice Nastasijević, kod koje se nalazi deo Nastasijevićevih rukopisa, digitalizovao neke od njih. Uz dragoceno kritičko izdanje Sabranih dela Momčila Nastasijevića oni su dostupni na internetskoj adresi www.digital.nb.rs/collection/kn-nastasijevic .
Deo izložbe i prateći katalog/zbornik trećeg Festivala vizuelno su bazirani upravo na likovnosti rukopisa, kao specifikuma svakog pojedinca, pisca posebno, odnosno literarnih rukopisa generalno uzev, kao kulturne baštine visokog ranga. U (post)tehnološkoj eri ekranske kulture takva građa zahteva muzejski kontekst, bilo virtuelni bilo realni, ali u svakom slučaju takav koji će omogućiti pre svega pristup toj građi, a zatim i njenu stalnu, živu, dinamičnu, komparativnu, interdisciplinarnu interpretaciju. Nisu dovoljne godišnjice i jubileji da se šira javnost podseti, ili obavesti, o ličnostima i idejama iz prošlosti, koje su posredno uticale na kreiranje savremene kulture!

PROGRAM FESTIVALA:

Četvrtak, 21. maj
20.00 – otvaranje Festivala i izložbe: Tajne Momčila Nastasijevića
Likovna galerija i galerija Artget Kulturnog centar Beograda;
Festival otvara Milan Vlajčić
20.30 – pozorišni performans Dah Teatra: Tragom Nastasijevića
Performans DAH Teatra bavi se životom, porodicom i delom Momčila Nastasijevića, u kontekstu građanskog društva u našem gradu i zemlji između dva svetska rata. Umetnički i politički kontekst pozadina je dešavanja.
Ideja je da se publika, u ambijentu izložbe Tajne Momčila Nastasijevića, provede kroz svet koji je delimično faktografski, zasnovan na biografskim podacima iz života zanimljive porodice Nastasijević, a drugim delom se oslanja na motive iz književnog i dramskog opusa Momčila Nastasijevića.
U performansu učestvuje četvoro muzičara i tri glumice, kao ekvivalenti četvorici braće i trima sestrama porodice Nastasijević.

Subota, 23. maj
12,00 – kroz izložbu Tajne Momčila Nastasijevića vode autori izložbe
Likovna galerija i galerija Artget Kulturnog centar Beograda

Nedelja, 24. maj
11,00 – kulturno – turistička šetnja:
Kroz Beograd Momčila Nastasijevića i srpske moderne vode Jovo Anđić i Predrag Petrović – od Žagubice (ul. kraljice Marije 55 – kuća Nastasijevića) do Trga Republike (Narodno pozorište)
Svi stvaraoci čija su književna postignuća i društveni angažman bili polazište i sadržaj Festivala 1 pisca, (Rastko Petrović, Stanislav Vinaver, Momčilo Nastasijević) značajno su uticali na formiranje urbanog profila grada Beograda, kao i duha gradova iz kojih potiču. Štaviše, oni su samo mali reprezentativni deo plejade autora zahvaljujući kojima bi se Beograd mogao definisati, pored ostalog, i kao „grad književnosti“. Neke od tih akcija, fundamentalno važnih za ovakvu sliku Beograda jesu: sistematsko markiranje zgrada i gradskih punktova koji svedoče o kulturno-književnoj istoriji Beograda i planski organizovane kulturno-turističke ture. Sa tom idejom organizovana je i šetnja kroz Beograd Nastasijevića i srpske moderne.

Četvrtak, 28. maj
15.00 – javni školski čas: Momčilo Nastasijević – između tradicije i avangarde predaje Petar Matović, profesor književnosti i pesnik
Učestvuju: đaci požeške, gornjomilanovačke i beogradskih gimnazija, i učenici Škole za slušno oštećenu decu Stefan Dečanski.
galerija Artget Kulturnog centar Beograda
Momčilo Nastasijević, osim istoriji srpske književnosti i kulture, priprada i istoriji obrazovanja i profesorske profesije ovog grada. Bio je jedan od omiljenih profesora književnosti i jezika, u Beogradu (1921–1938) najpre u Prvoj, a zatim u Četvrtoj muškoj gimnaziji, gde su predavali i Miloš Crnjanski i Dušan Matić, a na čijem se mestu danas nalazi škola za decu sa oštećenim sluhom – Stefan Dečanski
Osim toga, u osnovi festivalskog programa je i potreba da se, na način koji ne uključuje sadašnje socijalne kategorije, skrene javna pažnja na danas nepopularnu, a veoma važnu profesorsku profesiju.
U nastavnim planovima za srednju školu predviđen je samo jedan čas za obradu tek jedne pesme Momčila Nastasijevića, što je apsolutno nedovoljno za razumevanje ovog složenog dela.
Tokom javnog časa, u interakciji sa učenicima srednjih škola, uz upoznavanje sa biografijom i stvaralaštvom autora, kao i isticanja aktuelnog književnog trenutka u kojem se pesnik razvijao, posebna pažnja biće obraćena na možda najoriginalniji, a svakako najuzbudljiviji spoj avangarde i tradicije u našoj književnosti između dva svetska rata.

Subota, 30. maj
12.00 – poetski recital na jezicima sveta: TRGNI SE POEZIJA! i FESTIVAL JEDNOG PISCA
Pesnici iz Belgije, Rusije, Velike Britanije i Poljske, gosti beogradskog Festivala poezije i knjige TRGNI SE! POEZIJA! u organizaciji UG Treći trg, čitaju svoje stihove ali i Nastasijevićeve pesme prevedene na engleski (Edvard Goj) i francuski (Kolja Mićević), na platou ispred Likovne galerije Kulturnog centra Beograda u Knez MIhailovoj ulici.

Ponedeljak, 1. jun
20.00 – KONCERT U GALERIJI Artget
Veče u beogradskom Salonu, koncert kamerne muzike
Učesnici: Aleksandar Ružičić, flauta, Ivan Otašević, violina, Nemanja Marjanović i Atila Sabo, viola, Gudački kvartet „BlacknWhite“ (Petar Živanović i Borivoje Spasojević, violina, Igor Kovač, viola, Vartan Baronijan, violončelo); program: Mocart, Bah, Hajdn, Brams, Josif…
U periodu između dva svetska rata, osnovana je Beogradska filharmonija, u Paviljonu Cvijeta Zuzorić organizuju se koncerti kamerne muzike, a u beogradskim salonima izvodi se muzika Hajdna, Mocarta, Bramsa…Ovaj koncert je pokušaj da se dočara atmosfera jedne muzičke večeri u beogradskom salonu tridesetih godina 20. veka.
A u „salonu“ Nastasijevića, Momčilo Nastasijević često je svirao flautu, njegov omiljeni instrument. Kao nit, flauta se provlači kroz ceo večerašnji koncert koji se završava Baladom za solo flautu Enrika Josifa, kompozicijom inspirisanom pesmom Frula Momčila Nastasijevića.

Sreda, 3. jun
Moj lični Nastasijević:
20.00 – Bora Dugić – muzičko predavanje
21.00 – Petar Jevremović: Muzika i poezija
galerija Artget
Festival jednog pisca nudi tumačenja/doživljaje literature pisca koji je tema Festivala, od strane stručnjaka iz domena različitih književnih disciplina, ali podjednako otvara prostor i čitaocima van sfere književnih praksi. Četvorica učesnika programa „Moj lični Nastasijević“ su muzičar, psiholog, teatrolog i dramaturg kojima je Nastasijevićevo delo bilo polazište za sopstvene kreacije u domenu muzike, pozorišta i esejistike, ili im je neka od Nastasijevićevih knjiga upravo ona koju bi poneli „na pusto ostrvo“.

Petak, 5. jun
Književno nasleđe: šta sa njim?
18.00 – okrugli sto: Nastasijević – dan nakon večnosti
galerija Artget
Ovaj program pokušaće da kroz razgovor „čitalaca“ različitih generacija aktualizuje sledeća pitanja: koliko Nastasijević, posmatran izvan istorije književnosti, i srodnih naučnih disciplina, odgovara savremenom čitalačkom senzibilitetu? Kako danas čitamo dihotomiju prisutna unutar njegovog dela: tradicionalno / moderno. Da li je raslojavanje avangarde na levicu i desnicu tridesetih goidna 20. veka uticalo na Nastasijevića? Kako je tekla recepcija ovog dela posle piščeve smrti? Zašto se u istoriji srpske književnosti kritička izdanja mogu nabrojati na prste jedne ruke?
Učesnici: Tomislav Brlek (Zagreb), Mirko Đorđević, Milosav Tešić, Gojko Tešić, Tihomir Brajović i Predrag Petrović
Moderator: Marjan Čakarević

Utorak, 9. jun
Književno nasleđe: šta sa njim?
12.00 – tribina: Kakva je perspektiva rukopisnih zaostavština?
galerija Artget
Kulturni centar Beograda realizovao je do sada tri festivala posvećena piscima iz perioda modernizma i avangarde: Rastku Petroviću, Stanislavu Vinaveru i Momčilu Nastasijeviću. U sva tri slučaja bili smo suočeni sa činjenicom da je izvorna građa (rukopisi, dokumenti, predmeti…) vezana za ove pisce teško dostupna ili sasvim nedostupna javnosti. Razlozi za to su mnogobrojni, a ostavština ovih pisaca samo je primer u malom za stanje u kojem se nalazi ova vrsta kulturne baštine koja još uvek nije pokrivena adekvatnom sistemskom zaštitom.
Trenutno se mnogi rukopisi od velike važnosti za istoriju srpske književnosti nalaze u privatnim vlasništvima.
Ovom tribinom stoga apelujemo na javnost, a pogotovo na nadležne institucije vlasti, ukazivanjem na činjenicu da je književno nasleđe sastavni deo kulturne baštine, a nikako lična odgovornost potomaka i naslednika pisaca čije se delo smatra kanonskim vrednostima srpske kulture.
Zahvaljujući gospođi Jasmini Petrović i njenoj porodici sačuvan je jedan deo rukopisa Momčila Nastasijevića. Kulturni centar Beograda je, zahvaljujući njoj, zajedno sa Narodnom bibliotekom Srbije, partnerskom institucijom Festivala, digitalizovao neke od rukopisa kao i dragoceno kritičko izdanje Sabranih dela, u redakcija Novice Petkovića: www.digital.nb.rs/collection/kn-nastasijevic.
Na tribinu smo pozvali predstavnike većine institucija koje čuvaju rukopisnu književnu građu u Beogradu i Novom Sadu, predstavnike državne i gradske uprave, kao i medije.
Verujemo da ovo i slična nerešena pitanja neće dobiti svoj uspešan ishod ukoliko ih ne budemo stalno i stručno aktualizovali.

Četvrtak, 11. jun
18.00 – kroz izložbu Tajne Momčila Nastasijevića vode autori izložbe
Likovna galerija i galerija Artget Kulturnog centar Beograda

Subota, 13. jun
20,00 – SKD klub KCB – Preboleti Nastasijevićeva
Učesnici: Novica Tadić, Nemanja Mitrović, Danica Vukićević, Jana Aleksić i Radovan Beli Marković
galerija Artget

Ponedeljak, 15.jun
20.00 – Koncert u galeriji – Veče u beogradskom Salonu: Muzika Svetomira Nastasijevića
galerija Artget
Svetomir Nastasijević, brat Momčila Nastasijevića, iako arhitekta po profesiji, bio je i kompozitor-autodidakt, svirao violinu, violu, pomalo flautu i violončelo. Komponovao je operska, simfonijska, horska i kamerno-muzička dela, kao i muziku za filmove. Njegov muzički izraz je pre svega nacionalni, ostvaren jednostavnim kompoziciono-tehničkim sredstvima. Stilizovani, ređe citirani elementi srpske narodne muzike, provlače se kroz gotovo sva njegova dela. Forma je često slobodna, rapsodična.
Stihove iz Lirskih krugova Momčila Nastasijevića, Tokovi nestajanja čita dramski umetnik Slobodan Beštić; učesnici: Tijana Đuričić, sopran, Marko Kalajanović, bariton, Vladimir Gligorić, klavir, Aleksandra Tomić, harfa; Slobodan Beštić, resital

Utorak, 16. jun
Moj lični Nastasijević:
20.00 – Jovan Ćirilov: Zašto sam režirao „Nedozvane“
21.00 – Dimitrije Vojnov: Momčilo Nastasijević, večni dečak srpske književnosti
galerija Artget
Festival jednog pisca nudi tumačenja/doživljaje literature pisca koji je tema Festivala, od strane stručnjaka iz domena različitih književnih disciplina, ali podjednako otvara prostor i čitaocima van sfere književnih praksi. Četvorica učesnika programa „Moj lični Nastasijević“ su muzičar, psiholog, teatrolog i dramaturg kojima je Nastasijevićevo delo bilo polazište za sopstvene kreacije u domenu muzike, pozorišta i esejistike, ili im je neka od Nastasijevićevih knjiga upravo ona koju bi poneli „na pusto ostrvo“.

Petak, 19. i subota 20. jun
20.00 – Frederik Džejmson, Djuk Univerzitet, Duram, SAD, gost Festivala 1 pisca
predavanje: Realizam i afekat; razgovor sa gostom vodi Aleksandar Jerkov
galerija Artget
Frederik Džejmson jedan je od najeminentnijih svetskih teoretičara kulture, ali je takođe i oštar književni kritičar. Džejmsonova veština u povezivanju različitih materijala/sadržaja i teorija, sugestivnost uvida i gotovo strasna sposobnost ubeđivanja čini ga jednim od najintrigantnijih intelektualaca današnjice.
Posebnu pažnju Džejmson poklanja autorskim ostvarenjima tzv. „trećeg sveta“. Njegove knjige i tekstovi poznati su i prevode se u našoj sredini već od sedamdesetih godina.
Frederik Džejmson predaje na Univerzitetu Djuk (Daram) u SAD.
Ovim predavanjem zvanično se zatvara Festival jednog pisca.
20 . juna u 13.00 – Dvorana Kulturnog centra Beograda, Kolarceva 6
Profesor Džejmson održaće još jedno predavanje na temu: Postmodernizam i globalizacija
Uvodno izlaganje Dušan Grlja
Učestvuju: Jovan Čekić, Obrad Savić, Tatjana Rosić, Jelisaveta Blagojević
Prevod na srpski jezik je obezbeđen.

Subota, 20. jun
11,00 – kulturno – turistička šetnja: kroz Beograd Momčila Nastasijevića i srpske moderne vode Jovo Anđić i Predrag Petrović; trasa: od Žagubice do Trga Republike

Koncept i koordinacija: Olivera Stošić Rakić
Autori izložbe: Predrag Petrović i Olivera Stošić Rakić
Postavka: Marina Dokmanović
Produkcija: Stefan Mladenović
Saradnice: Dobrila Sinđelić Ibrajter i Dragana Rusalić
Vizuelni identitet: Jerun de Vris (Jeroen de Vries) i Dušan Šević
Autorke audio-vizuelne instalacije: Marina Dokmanović i Svetlana Volic
Autori muzike: Nebojša Ignjatović i Sanja Marković
Digitalizacija Sabranih dela i rukopisa Momčila Nastasijevića:
Narodna biblioteka Srbije www.digital.nb.rs/collection/kn-nastasijevic