Monika Moteska i Robert Jankuloski (Makedonija): NATURA MORTA, fotografije

NATURA MORTA

Umetnički jezik Roberta Jankuloskog i Monike Moteske uklapa se u prošireno polje višeznačnog korišćenja fotografije u disperziranim praksama izraza i iskaza na recentnoj umetničkoj sceni u Makedoniji. Upotreba fotografije kao „neautonomne” discipline u umetničkim praksama proizašla je iz jednog globalnog procesa u kojem je disciplinovana čistoća i autonomija pojedinačnog umetničkog medijuma bila napuštena sa zamiranjem kasnog moderizma. Skromni počeci primene ovog postupka u konceptualizaciji umetničkog jezika u Makedoniji datiraju iz druge polovine osamdesetih godina prošlog veka, da bi tokom devedesetih godina ova praksa postala veoma značajan, ako ne i preovlađujući segment na makedonskoj umetničkoj sceni. U stanju „stišavanja“ autonomije medijuma, aure čiste forme, fotografija postaje enormno podatna za multiplikativnu primenu u aktualnoj civilizacijskoj stvarnosti slike i vizuelne reprezentacije. Aplikativna primena fotografije ostvaruje se na osnovi različitih struktura reprezentacije: ikoničko kondenzovanje i fetišizovanje instantno prepoznatljive slike; depersonalizovano širenje i kruženje slika u jednom neekspresivnom maniru i reproduktivno multiplikovanje do u beskraj.
Projekat NATURA MORTA Roberta Jankuloskog i Monike Moteske dimenzioniran je potpuno u maniru ovakve aplikativne primene fotografskog medijuma, koristeći njegove iskazne performanse sa ciljem stvaranja jednog konceptualnog jezika. Oba autora imaju iza sebe više zapaženih srodnih projekata u kojima fotografijom stvaraju fragmentarne ili veće narativne nizove konceptualizirajući različite aspekte umetničkog jezika i njegove složene istorije, kako i brojne aktuelne fenomene savremene stvarnosti. Ovoga puta njihov zajednički interes se fokusira na jednu specifičnu oblast umetnosti i njene istorije, fenomen žanra poznat u istoriji umetnosti kao mrtva priroda. Autori biraju latinski naziv ovog žanra sa željom da potenciraju njegovu simboličku i civilizacijsku ozbiljnost i značaj. Ali time prestaje klasičan tretman ovog žanra i otvara se jedna suptilna igra, jedno slojevito i višeznačno poigravanje sa osnovnim pretpostavkama kao i sa pojedinačnim elementima jezičke strukture koje formiraju ikonografiju žanra mrtve prirode. Kod oba autora primećuje se znalačko alegorijsko pomeranje i ironijsko detronizovanje bazične ikonografije ovog žanra sa namerom da se njegovi elementi primene u jednom izmeštenom ali savremenom kontekstu.
Jankuloski, kako i više puta do sada, u ovom projektu koristi svoje ali i fotografije drugih autora (starih makedonskih fotografa koji su živeli u prvoj polovini 20. veka), stvarajući tako jednu ukrštenu mešavinu koju povezuje ideja da se slika mrtve prirode može koncipirati različitim postupcima i elementima dokumentarnog registrirovanja stvarnosti. U ovom narativnom konceptu on komponuje sliku i iskazni niz poigravajući se sa grobljanskim ambijentima u kojima fokus stavlja na položeno cveće kao elemenat koji simbolizuje život u neposrednom okruženju smrti. Na to se nadovezuje korišćenje specifičnih fotografija starih majstora sa ikonografijom koja, stavljena u kontekst ovog projekta, sugeriše izrazito morbidne konotacije (fotografija umrlog Paneta Napeskog i fotografija muslimanke kojoj se jedva vidi deo lica Zafira Ošavkova).
Monika Moteska u svom projektu koristi jedan specifičan elemenat koji pretstavlja klasičan ikonografski znak, ako ne i simbol, žanra mrtve prirode – mrtvu pticu. I u ovom projektu je primenjen srodan postupak oneobičavanja žanrovske strukture i njegovih prepoznatljivih sastavnih delova. Autorka prikazuje mrtvu prepariranu pticu kao da je živa i u letu, ne skrivajući pri tome da se radi o neživoj stvari. Ta suptilna igra živog i mrtvog, ta naracija prelaska od realnog do nestvarnog svoj vrhunac dostiže na fotografiji na kojoj je pretstavljen transvestit u nevestinskoj odeći. To pomalo morbidno mešanje različih slojeva stvarnosti konceptualizuje igru nemogućih spajanja kao neskriveno ironizovanje sa klasičnom postavkom žanra mrtve prirode.

Valentino Dimitrovski

Monika Moteska je rođena 1971. godine u Prilepu, Makedonija. Diplomirala je na Fakultetu likovnih umetnosti u Skoplju 1996. godine. Radi u Makedonskom centru za fotografiju. Izlagala je na mnogobrojnim samostalnim i grupnim izložbama u Makedoniji, potom u Austriji, Srbiji, Švedskoj, Grčkoj, Sjedinjenim Američkim Državama i Japanu.

Robert Jankuloski je rođen 1969. godine u Prilepu, Makedonija. Diplomirao je na Odseku za kameru Fakulteta dramskih umetnosti u Skoplju 1996. Ovaj fotograf i filmski snimatelj je osnivač i direktor Makedonskog centra za fotografiju. Predaje fotografiju na nekoliko fakulteta i programa u Makedoniji. Održao je dvadesetak samostalnih izložbi u Makedoniji, Austriji, Bugarskoj i Srbiji. Učestvovao je na velikom broju grupnih izložbi u Makedoniji i inostranstvu, među kojima su i Manifesta 1 – Evropski bijenale savremene umetnosti u Roterdamu 1996. godine i Kontekst Evropa (Impuls sa Balkana) 2003. godine u Lionu. Dobitnik je brojnih nagrada za fotografiju.
Kontakt: robert.jankuloski@gmail.com