Samostalna izložba Slavena Tolja (Hrvatska)

Izložba multimedijalnih instalacija, realizovana uz podršku Grada Beograda, Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije i Muzeja moderne i suvremene umjetnosti iz Rijeke.
Slaven Tolj u svojim radovima neprestano reaguje na narušavanja sistema vrednosti, bilo da je reč o političkom i/ili privatnom kontekstu vremena u kojem živimo. U galeriji Podroom biće postavljena performativna instalacija koja je ranije ove godine bila izložena u galerijama Kortil i AŽ, a najavljivana kao pretekst za kolektivni performans u kojem se u zamračenom prostoru nalaze dva međusobno udaljena izvora svetla, koja se pale i gase u zavisnosti od kretanja posetilaca. Oni mogu videti jedni druge samo sa određene udaljenosti, a u trenutku kada krenu da se približavaju jedni drugima svetla se gase. Postavlja se pitanje da li jedni druge „bolje“ vidimo samo sa distance? I koliko splet ličnih doživljaja utiče na kreiranje slike o drugom?
Na izložbi u Beogradu biće prikazani i dokumentaristički materijali koji prikazuju pojedinačne primere nacionalizama u obe države, koji se pokušavaju predstaviti kao opšti i uspostaviti kao modeli ponašanja.

Poslednja samostalna izložba Slavena Tolja u Beogradu bila je 2004. godine u galeriji Remont kada je umetnik predsatvio radove koji su govorili o rešavanju ličnih konflikata, unutrašnjih trauma i nesporazuma, i naizgled nisu bili neposredno vezani za rat i ratno vreme na prostoru bivše Jugoslavije, što je jedan od važnih fokusa u Toljevom stvaralaštvu.
Toljevoj „distanci“ u boljem sagledavanju drugog doprinosi njegovo profesionalno delovanje iz različitih pozicija – kao umetnik, kustos, akter nezavisne umetničke scene, predstavnik i direktor Muzeja moderne i suvremene umjetnosti u Rijeci i jedan od voditelja i stratega u timu programa Rijeka 2020 Evropska prestonica kulture.

Izložba u galeriji Podroom je nastala kao rezultat rada na razvoju saradnje između različitih struktura kulturnih institucija i pojedinaca iz Hrvatske i Srbije,u kojem su pored Kultrunog centra Beograda u poslednje dve godine učestvovali: umetnici koji žive i rade u Dubrovniku, Beogradu, Zagrebu, Novom Sadu, Udruženje građana Kontra, platforma za savremenu umetnsot KIOSK, Art radionica Lazareti i galerija Otok iz Dubrovnika, Muzej moderne i suvremene umjetnosti Rijeka. Prva u nizu izložbi bila je 2014. godine u galeriji Podroom pod nazivom „Grad je mrtav.Živio grad“, na kojoj je bila predstavljena dubrovačka umetnička scena, nakon čega je usledila 2015. izložba u galeriji Otok u Duborvniku pod nazivom „Tuđe haljine“.

„Toljeva umjetnost neposredno vezana za život – iz njega proizlazi i njemu se svojim učincima vraća. Silva Kalčić govoreći o njegovim radovima govori o umjetnosti „mekog ruba” koja se prožima s „traumatičnim realizmom” (termin Halla Fostera) stvarnosti, prije svega stvarnosti rata. S obzirom na to da se u radovima bavi propitivanjem aktualnih i njemu bliskih društvenih problema, nameće nam se zaključak kako je njegovo shvaćanje umjetnosti blisko onoj Ranciereovoj koncepciji „raspodjele osjetilnog” u kojoj je i umjetnost sastavni i ravnopravni dio političkoga djelovanja. On prostor umjetnosti vidi kao mjesto raskrinkavanja i aktivne preobrazbe stvarnosti.
Ono što prijeti svakom umjetniku koji se kontinuirano koristi aktivističkim strategijama kako bi umjetnošću djelovao na svakodnevicu je bijeg u pretjerani patos, no kod Tolja je to pretjerivanje izbjegnuto upravo svjesnim ukidanjem viška interpretativne vrijednosti.
Toljeve instalacije, sačinjene uglavnom od ready-made predmeta, djeluju na razini metafore. On svojom istančanom percepcijom izdvaja predmet iz svoga prirodnog okruženja i stavljajući ga u određeni međuodnos s drugim takvim predmetima i prostorom u kojem izlaže, upućuje na neka nova značenja.
Uz Antuna Maračića, jedino se Janka Vukmir ozbiljnije i sustavnije bavila Slavenovim radom. Kao polazište u interpretaciji radova, s ciljem njihova objedinjavanja, ona uzima tezu da konvencije likovnih umjetnosti proizlaze iz djela samih (Soll Le Witt) pa tako Toljevu umjetnost određuje kao perceptualnu objedinjujući tim terminom medij kojim se izražava s načinom na koji publika komunicira s njegovim djelima. Naime, značenja umjetničkog djela kriju se u percepciji umjetnika koji svojim perceptualnim postupkom objekt iz stvarnosti transformira u umjetničko djelo, kao i u percepciji publike koja postaje sve više aktivni
sudionik u iščitavanju poruke djela, a sve manje pasivni uživalac estetike i potrošač eventualnog spektakla. Time je otvorena i mogućnost da predmet u potpunosti iščezne te da sama percepcija postane nematerijalni likovni objekt.

Tolj ne proizvodi umjetnost u klasičnom smislu, odnosno njegova ideja proizlazi iz percipiranoga predmeta, a ne obrnuto. Prepoznavši zatečene objekte i situacije kao potencijalna umjetnička djela, on ih izdvaja i postavlja u novi kontekst naglašavajući tako njihov dosadašnji status, što znači da upotrijebljeni predmeti zadržavaju svoje izvorno značenje, pa čak i onda kada ih radi izložbi seli u novi prostorni i društveni kontekst. Toljev je izbor predmeta utemeljen u detekciji pojedinih situacija, a ne predmeta, pa se time pobija mogućnost da oni budu prozvani pronađenim predmetima, da budu u pravom smislu object trouvée, jer osim svega, oni nisu pronađeni, oni su prepoznati, percipirani. Također, percipirani predmeti ne mijenjaju svoje značenje, što znači da poruku prenose drukčijom metodom nego ready-made. Osim toga, to nisu primarno konceptualna djela jer postupak kojim se umjetnik služi je „neposrednost prijevoda” (R. Barthes) kojim napušta kompleksnost ljudskih postupaka, daje im jednostavnost esencijalnog, napušta dijalektiku, a stvari počinju značiti nešto same po sebi.“
Slaven Tolj

Slaven Tolj rođen je 14.04.1964. u Dubrovniku.
Diplomirao je na Akademiji likovnih umetnosti u Sarajevu 1987. godine.
Jedan je od osnvača Umetničke radionice Lazareti u Dubrovniku, koja je danas važna tačka na mapi savremene scene u Dubrovniku i Hrvatskoj.
Od 2013. godine Slaven Tolj je direktor Muzeja moderne i suvremene umjetnosti u Rijeci.
Ostvario je niz zapaženih samostalnih izložbi i učestvovao na mnogobrojnim značajnim grupnim izložbama, među kojima su Dokumenta u Kaselu (1997), festival „Body and the East“ u Muzeju moderne umetnosti u Ljubljani (1998), izložba istočnoevropske umetnosti „After the Wall“ u Muzeju moderne umetnosti u Sokholmu (1999), 54. Oktobarskom salonu (2013)…
Bio je komesar Hrvatske na 51. Bijenalu umetnosti u Veneciji 2005.
Član je autorskog tima u projektu Dinka Peračića „we need-we do it“ na ovogodišnjem 15. Bijenalu arhitekture u Veneciji.

Međunarodnu pažnju stručne javnosti skrenuo je na sebe instalacijama, umetnošću tela (body-art) i performansima, koji su svi zajedno odraz osobene političke i društveno-kulturne kritike. Na oblikovanje njegove umetničke prakse direktno je uticalo lično iskustvo koje je stekao tokom rata u Jugoslaviji, raspad države, opsada Dubrovnika od strane Jugoslovenske armije 1991-92. Krajem devedesetih Slaven Tolj je u svoju umetničku praksu uneo i nove motive kao što su političke promene, multikulturanost i globalizacija. Radi i kao kustos i aktivan je u različitim umetničkim organizacijama.
U svojim radovima osvrće se na „poderanu“ strukturu Dubrovačkog društva, svoj rodni grad, u kojem je živeo i radio. Iz ličnog ugla bavi se odnosima i posledicama koje su nastale nakon rata. Umesto dokumentovanja i aktivizma, veruje da je indirektno umetničko delovanje prikladnije. Tako efekat kritike, s obzirom da je sprovodi iznutra, ponekad se ne prepoznaje odmah, iako se vrednost njegovog rada kada je reč o simboličkom ne dovodi u pitanje. Izbegava direktni jezik i slike, ostavljajući ih sa strane i izostavljajući. Toljevi radovi se nalaze na uskoj granici između vidljivog i nevidljivog bez obzira o kojem mediju se radi. Jedva primetna „pukotina“ koju sadrže njegovi radovi daje im dodatnu snagu, koja bez obzira koliko je lična, uvek se na kritički način odnosi prema političkom aspektu umetnosti i/ili konceptu umetnosti namenjen široj publici.

Realizaciju izložbe pomogli: Grad Beograd, Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije, Muzej moderne i suvremene umjetnosti iz Rijeke.