Sarita Vujković: U građanskom ogledalu, predstavljanje knjige

Identiteti žena bosanskohercegovačke građanske kulture u periodu 1878 –1941

Učestvuju: prof. dr. Milanka Todić, prof. dr. Lidija Merenik, Vesna Danilović, pomoćnica direktorke za program KCB-a i autorka.

Knjiga pod naslovom U građanskom ogledalu: Identiteti žena bosanskohercegovačke građanske kulture (1878–1941) nastala je kao rezultat višegodišnjeg istraživanja i interdisciplinarnog teorijskog razmatranja ženskih identiteta u građanskoj kulturi Bosne i Hercegovine, temeljenih na različitim sociološko-kulturološkim kontekstima građanske ideologije i umetnosti uokvirene u privatne i javne društvene sfere s kraja XIX i u prvoj polovini XX veka.
Knjiga je nastala na bogatoj i raznovrsnoj teorijskoj i izvornoj osnovi: neobjavljenoj arhivskoj građi, brojnoj štampi i periodici, kao i rezultatima različitih istraživanja istoričara umetnosti i istraživača srodnih disciplina. Pored tekstova savremenih teoretičara kulture, u radu su korišćeni istorijski izvori i umetnička dela iz brojnih naučnih i kulturnih institucija u Bosni i Hercegovini. U knjizi su prezentovani rezultati interdisciplinarnog istraživanja, teorijski je sagledan skup složenih odnosa koji su uticali na razvoj i tok ženskog stvaralaštva, a posebna pažnja ukazana je izolovanim ženskim pojavama koje su svojim delovanjem u okviru različitih kulturnih i umetničkih oblasti postale društveno „vidljive“.
Naročita pažnja je posvećena stvaralačkim biografijama prvih akademski obrazovanih umetnica u Bosni i Hercegovini, slikarkama: Adeli Ber Vukić (1888–1966), Lujzi Kuzmić Mijić (1889–1959), Mici Todorović (1897–1981) i Mileni Šotra (1909–2003), kao i vajarkama Ivi Despić Simonović (1890–1961) i Rajki Merćep (1904 – 1961). Centralna pažnja u radu posvećena je obrazovnim procesima kroz koje su ove umetnice formirale svoje umetničke strategije, kao i praćenju, vrednovanju i interpretaciji njihovih umetničkih produkcija.
Imajući u vidu istoriografski okvir, bilo je neminovno susresti se sa istorijskim činjenicama koje su krajem XIX i početkom XX veka proizvele složenosti u okviru dinamičkih promena, sa svim političkim, privrednim, društvenim, kulturnim prelomima. Analizom pojedinih primera dovedeni su u vezu određeni oblici umetničkog stvaranja u širem kulturnom kontekstu izražavanja, sa modelima društvenog života kakav je bio multikulturalni i multikonfesionalni život u okviru višenacionalne bosanskohercegovačke građanske sredine krajem devetnaestog i početkom dvadesetog veka. Zapravo, kulturološki kontekst je korišten u „čitanju“ socijalne promene žene i njenih identiteta.
Na osnovu iznesenog, zaključuje se da je društveni identitet ovog perioda imao svoje ustaljene rituale, u koje su se lako uklapali modeli na osnovu kojih su se formirali načini pozicioniranja žena u privatnim i javnim životnim sferama. Mapiranjem neospornih pretpostavki koje nam pruža društvo u celini, formirane su putanje na osnovu kojih su istražene pojedine oblasti i formulisali se određeni zaključci.
Imajući u vidu činjenicu da različita mišljenja doprinose novim kvalitetima i rešenjima, ovim radom otvoren je drugačiji put donošenja određenih zaključaka temeljenih na dostupnoj umetničkoj građi i arhivskoj dokumentaciji, kao i na temelju niza informacija iznesenih u postojećoj literaturi, sintetisano je mnoštvo rasutih podataka o delovanju i formiranju pojedinih žena u javnom životu Bosne i Hercegovine toga vremena.

Izdavači: Muzej savremene umejtnosti Republike Srpske – Banjaluka i Kulturni centar Beograda 2010.